Otizm Spektrum Bozuklukları
Otizm spektrum bozukluğu sosyal-iletişimsel alanda belirgin yetersizlik, sınırlı -tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile karakterize bir çocukluk çağı nörogelişimsel bozukluğudur.Temel belirtiler farklı yaş gruplarında benzer olmakla birlikte gelişim dönemine ve yaşa göre farklılık gösteren belirtiler de vardır.Yetişkinlerde başka bir şey olarak yorumlanabilecek bazı işaretler bir çocuk için gelişimsel gecikmeyi gösterebilmektedir.
Peki, otizm belirtileri yaş gruplarında nasıl görülmektedir?
Otizm Spektrum Bozukluğunun 10 Erken Belirtisi
Araştırmalar, otizmin 14 ay gibi erken bir zamanda teşhis edilebileceğini göstermiştir. Genellikle bireyin erken yaşlarında ortaya çıkar.
Bu, bebeğin ilk yılının bozukluğun teşhisi açısından çok önemli olduğu anlamına gelir.
Otizm spektrum bozukluğu olan birçok çocuk gelişimsel farklılıklar gösterir. Bu özellikle sosyal ve dil becerilerinde görülebilir. Bebeklerin büyürken geçtiği belirli gelişimsel kilometre taşları vardır.
Ebeveynler ve bakıcılar, bozukluğu erken yakalayabilmek için çocuklarının davranışlarını gözlemlemelidir.
Çocuklarda Otizm Spektrum Bozukluğunun 10 erken belirtisi şu şekilde olabilir:
- Bebeklik döneminde çok az veya hiç göz teması olmaması
- Babıldama olmaması
- Gülümseme olmaması
- İsimleri ile seslenildiğinde cevap vermemesi
- Nesneleri göstermemesi
- Yalnız kalma eğilimi
- Hiç konuşmaması
- Tekrarlayıcı davranışlara düşmesi
- Duyguları dışa vurmaması
- Ebeveynlere bağlı görünmemesi
Otizmin neden olduğu ince farklılıklar, çocuğun ilk doğum gününden önce ortaya çıkabilir. Bu farklılıklar, çocukların çevreleriyle etkileşimlerinden belli olacaktır.
Bebekler 2 aylık olduklarında genellikle insanlara gülümsemeye, mırıldanmaya ve yüzlere dikkat etmeye başlarlar. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için durum böyle olmayabilir. Eğer bir bebek 6. aya kadar, gülümsemiyor ve sıcak, neşeli ve ilgi çekici ifadeler göstermiyorsa bu durum otizm spektrum bozukluğunun bir işareti olabilir.
Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuklar kimseyle göz kontağı kurmazlar ya da çok sınırlı kurarlar ve ebeveynleri ile bile karşılıklı gülümsemezler.
İlk doğum günlerinden önce otizm spektrumundaki bebekler babıldamayabilir, bir şeylere ulaşamayabilir, bir şeyleri işaret etmeyebilir ve isimlerine yanıt vermeyebilir.
Bunlar, çocuğun otizm spektrum bozukluğu olabileceğini gösteren erken belirtilerden bazılarıdır. Bu tür belirtiler çocuk bir yaşına gelmeden görüldüğü için gözden kaçması kolay olabilir.
Bu belirtiler fark edildiğinde hemen bir Çocuk ve Ergen Psikiyatri doktoruna muayene ettirilmelidir.
1-2 Yaş Arası Çocuklarda Otizmin Bazı Erken Belirtileri Nelerdir?
Bir bebek yürümeye başladığında, çocuğun yaşı arttıkça çeşitli gelişimsel farklılıklar, belirtiler ve semptomlar daha belirgin hale gelebilir.
Otizm spektrum bozukluğuna sahip bebekler 1 yaşından itibaren;
- Yeni yüzler görmekten hoşlanmayabilirler.
- Sarılmaktan hoşlanmayabilirler.
- Sevgi göstermeyebilirler.
- Parmakları ile bir şeylere işaret etmeyebilirler.
- Çağrıldıklarında cevap vermeyebilirler.
- Konuşamayabilirler veya birkaç kelime konuşabilirler.
- İhtiyaç duyduklarında yardım istemeyip kendileri çabalamaya devam edebilirler.
- Bir konuşma başlatmayabilirler.
Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar 18 aylık olduklarında;
- Yürüyemeyebilirler veya sadece parmak uçlarında yürüyebilirler.
- Bazı sesleri, tatları ve kokuları rahatsız edici bulabilirler.
- Ellerini çırpmak gibi tekrarlayan hareketlere düşebilirler.
Bu işaretler, erken görülen işaretlere kıyasla daha belirgin olabilir. Bununla birlikte, otizmli çocukların çoğuna, bakıcılar tarafından kaçırılan belirtiler veya çocuk psikiyatri uzmanlarına erişim eksikliği nedeniyle iki yaşından önce teşhis konulamamaktadır.
2-3 Yaşında Otizm Belirtileri Nelerdir?
Çocuklar iki yaşına geldiklerinde genellikle etraflarındakilerin hareketlerini konuşur veya taklit ederler. Ancak, otizmli çocuklar 2 ila 3 yaş arası:
- Konuşamayabilirler.
- Oyuncaklarla oynamak yerine oyuncakları sıralamak gibi farklı şekilde kullanırlar.
- Sınırlı konuşmaları vardır.
- Basit talimatları takip etmekte zorlanırlar.
- Sınırlı miktarda ses, kelime ve jeste sahiptirler.
- Başkalarıyla oynamakla ilgilenmezler.
- Kendi başlarına olmayı tercih ederler.
- Arkadaş edinmekte zorlanırlar.
- Kısa kelimelerle iletişim kurarlar.
- Kavramları anlamakta zorlanırlar.
- Kelimenin tam anlamıyla düşünemeyebilirler.
- Nasıl hissettiklerini ifade etmekte zorlanırlar.
- Başkalarının düşüncelerini ve duygularını anlamakta zorlanırlar.
- Çevresine kayıtsız görünebilirler.
- Rutinlerini severler.
- Rutinlerinin kesintiye uğramasından hoşlanmazlar.
- Belirli konulara veya faaliyetlere yoğun ilgi gösterirler.
- İlgi duyduğu sınırlı şeyler hakkında tekrar tekrar konuşurlar.
Kız ve Erkek Çocuklarda Otizm Belirtilerinin Farkları
OSB'nin semptomları hafiften aşırıya kadar değişebilir ve her çocuk tarafından gösterileceği kesin olan kesin bir semptom listesi yoktur. Üstüne üstlük erkek çocuklara kızlara göre dört kat daha fazla otizm spektrum bozukluğu tanısı konulduğu için klasik belirtiler daha çok erkekleri çağrıştıracak şekilde tanımlanabilmektedir.
Semptomlar genellikle her iki cinsiyet için de aynıdır. Ancak otistik bir kız:
- Daha sessiz olabilir.
- Duygularını daha iyi saklayabilir.
- Sosyal davranışları taklit etmede iyi olabilir.
Bu, erkek çocukların durumuna kıyasla bozuklukların çok daha az fark edilir görünmesini sağlayabilir. Ayrıca kızlarda otizm özellikleri öğretmenleri tarafından daha az bildirilmektedir.
Otizmli çocukların hepsinin tüm belirtileri göstermediğini belirtmek önemlidir. Ek olarak, aslında otizmli olmayan birçok çocuk semptom ve işaretlerden birkaçını gösterebilir. Bu nedenle profesyonel değerlendirme son derece önemlidir.
Çocukların dil ve sosyal yetenekleri açısından ulaştığı belirli gelişimsel dönüm noktaları vardır. Bakıcılar bu kilometre taşlarına dikkat etmelidir. Yaşamlarının ilk birkaç yılında çocukları yakından gözlemlemelidirler. Bunlar erken teşhis ve müdahale açısından çok önemli zamanlardır. Belirli bir zamanda bir gelişimsel dönüm noktasına ulaşamamak veya geç ulaşmak, çocuğun otizmli olduğu anlamına gelmese de, gelişimsel bir gecikmenin işareti olabilir.
Semptomlar ve belirtiler kesin değildir. Otizmle ilgili kapsamlı araştırmaların sonuçları ile gelecekte değişebilirler ve yenileri eklenebilir. Otizm spektrum bozukluğunun ince farklılıkları, bir çocuğun ilk doğum gününden önce görülebilir. Erken yaştan başlayarak mümkün olan en iyi bakımı sağlayabilmek için çocuklarda herhangi bir gelişimsel gecikme olup olmadığını gözlemlemek önemlidir.
Otistik Bir Yetişkinin Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm spektrum bozukluğu, en yaygın nörogelişimsel bozukluklardan biridir. Her yaş grubunda görülebilir. Bozukluk ırksal, etnik ve sosyoekonomik gruplar arasında ayrım yapmamaktadır.
Çoğu zaman, OSB'nin bazı ciddi formları, çocuk iki yaşına gelmeden teşhis edilir. Ancak, özellikle günlük işlevlerinde başarılı bireyler hayatlarının ileri yaşlarına kadar tanınmayabilir ve teşhis edilemeyebilir. Geçmişte tıp ve bilimin seviyesinin günümüzden daha geri oluşu, otizm hakkında bilginin daha az oluşu ve insanların sosyal ve ekonomik imkanlarının daha az oluşu sebebiyle geçmişte çocuklara otizm tanısı konamamış olabilir.
Otizm spektrum bozukluğu, bireyin hayatındaki üç ana alanı etkiler. Bunlar bireyin sosyal yön, bireyin iletişimi ve bireyin davranışlarıdır.
Otizm her bireyde aynı belirti ve semptomları göstermez. Bu nedenle, bazı yüksek işlevli otistik yetişkinlerin belirtileri, DEHB belirtileri ile karıştırılabilir. Veya konuşma bozukluğu gibi ciddi belirtiler göstermiyorlarsa otistik olarak tanınmayabilirler.
Otizmi her geçen gün daha fazla anlaşıldığı için, artık daha fazla OSB'li yetişkin ayırt edilebiliyor ve teşhis edilebiliyor.
Otistik yetişkinlerde görülebilecek bazı belirtiler şunlardır:
- Başkalarının duygu ve düşüncelerini anlamakta zorlanırlar.
- Yüz ifadelerini yorumlayamazlar.
- Karşılıklı konuşmayı sürdüremezler.
- Beden dilini anlamakta zorlanırlar.
- Sevdiği konular hakkında kendi kendine konuşmayı severler.
- Aktif bir dinleme yapıp, dinlediği konuyla ilgili yanıt vermede zorluk yaşarlar.
- Sosyal olarak endişeli hissedebilirler.
- Sebepsiz yere kaba görünebilirler.
- Kendi başlarına olmayı tercih edebilirler.
Otistik çocuklarda görülen belirtilere benzer şekilde, otizm spektrum bozukluğu olan yetişkinler;
- Belirli rutinlerine sıkı sıkıya bağlıdırlar.
- Bu rutinleri bozulduğunda rahatsız olurlar.
- Oldukça az sayıda ilgi alanları vardır.
- Tekrarlayıcı davranışlar gösterirler.
- Monoton bir sesle konuşurlar.
- Sosyal kurallara uymayabilirler.
Otizmli tüm yetişkinler aynı belirtileri göstermeyebilir veya sadece bazı belirtileri gösterebilirler. Otistik yetişkinlerin bazıları da olağanüstü yetenekler sergileyebilir. Müzikte, matematikte veya sanatta gerçekten iyi ve başarılı olabilirler.
Otizm kadınlardan çok erkeklerde görülmektedir. Otistik yetişkin kadınlar, tıpkı OSB'li kız çocuklar gibi, duygularını gizlemede daha başarılı olabilirler. Sosyal durumlarla baş etmede daha iyi görünebilirler. Otistik kadınlar genellikle otistik erkek profiline uymazlar. Bu da kadınları teşhis etmenin erkekleri teşhis etmekten daha zor olmasına neden olur.
Otizm spektrum bozukluğu geç teşhis edilen yetişkinler, teşhisten sonra neden önceden hep belirli durumlarda farklı hissettiklerini anlayabilirler ve bu sayede etraflarındakilerle ve sevdikleriyle daha iyi iletişim kurmayı öğrenerek yaşam kalitelerini artırabilirler.
Çocuklarda Otizmin Erken Belirtileri
Erken teşhis, erken müdahale demektir. Terapiler ve oyunlarla çocuğun yaşam becerileri artırılarak çocuğun daha kaliteli bir yaşam sürmesine yardımcı olunabilir.
Çocuk büyürken dikkat edilmesi gereken sosyal, iletişimsel ve davranışsal gelişimlerinin yolunda olduğunu gösteren gelişimsel dönüm noktaları vardır. Bunları takip ederek çocuğunuzu muayene ve testler için bir çocuk psikiyatri doktoruna götürüp götürmemeye karar verebilirsiniz.
Bebeklerde Otizmin Erken Belirtileri
Yaşam boyu süren bir durum olan otizm spektrum bozukluğu, çocuk iki yaşına gelmeden teşhis edilebilir. Erken teşhis, bireyin daha sonraki yaşam kalitesinde büyük bir fark yaratabilir.
Çocuğunuz spektrumdaysa, yenidoğanda gözlemlenebilecek bazı erken belirtiler vardır. Bebeğinizdeki ilk belirtileri gerçekten çok erken yaşlarda fark edebilirsiniz.
Yenidoğanlarda Otizmi Tespit Edebilir Misiniz?
Otizm spektrum bozukluğu, iki aylık bebeklerde tanımlanabilir. Yakından gözlemlenmediğinde küçük işaretler gözden kaçırılabilse de, bazı kırmızı bayraklar vardır.
Ebeveynler ve bakım verenler, otizmin erken belirtilerini tespit edebilmek için çocukların gelişimsel dönüm noktalarını gözlemlemelidir. Anne babalar yeni doğan bebeklerin göz temasındaki gelişimi takip etmelidirler.
Doğumdan itibaren tüm bebekler yüzlerin göz kısmına daha çok bakarlar. Göz takip sistemi kullanan bebeklerle yapılan araştırmalarda, göz temasının olmaması yenidoğanın otizmli olabileceğinin belirtilerinden biridir.
Aşağıdakiler, yenidoğanlarda yaşı ilerledikçe görülen diğer belirtilerden bazılarıdır.
0-3 Aylık Bebeklerde Erken Otizm Belirtileri
Bebekler doğduktan kısa bir süre sonra çevrelerindeki insanlara gülümsemeye ve mırıldanmaya başlarlar, 2 aylık olduklarında çevresindeki insanların yüzlerine dikkatlerini verebilmektedirler. Çocukta otizm spektrum bozukluğu varsa durum böyle olmayabilir. Bir çocuk gülümsemiyorsa ve sıcak bir ifade göstermiyorsa, otizm spektrum bozukluğunun bir işareti olabilir.
Bebek 3 aylık olduğunda da aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Yüksek seslere tepki vermez.
- Nesneleri kavrayamaz.
- Nesneleri gözleriyle takip edemez.
- Babıldayamaz.
- Yeni yüzlere dikkat etmez.
4-7 Aylık Bebeklerde Erken Otizm Belirtileri
Bebek 7 aylık olduğunda, spektrumdaysa aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Anne babaya sevgi göstermez.
- Gülmez.
- Nesnelere uzanmaz.
- Seslerin nereden geldiğini görmek için başını çevirmez.
- Dikkat çekmeye çalışmaz.
- Oyun oynamaya ilgi duymaz.
- Kendi kendine gülmez.
- Hiç göz teması kurmaz ya da çok az kurar.
- Seslere katılım sağlamaz.
7-10 Aylık Bebeklerde Erken Otizm Belirtileri
- Seslere katılım sağlamaz.
- Gülümsemeye karşılık vermez.
- Etrafındakilerin yüz ifadelerini taklit etmez.
- İsimlerine cevap vermez.
10-12 Aylık Bebeklerde Erken Otizm Belirtileri
- Emeklemez.
- Desteklendiğinde ayakta durmaz.
- Jest ve mimik kullanmaz.
- Başını sağa sola sallamaz.
- Hiç kelimesi yoktur.
- Nesneleri işaret etmez.
- Bebek konuşması yoktur.
1 Yaşındaki Bebeklerde Erken Otizm Belirtileri
Bebek 1 yaşına geldiğinde aşağıdaki uyarı işaretleri görülebilir.
- Eşyalara uzanmaz.
- Emeklemez.
- Hiç kelimesi yoktur.
- Nesneleri işaret etmez.
- İsmine cevap vermez.
- Desteklendiğinde ayakta duramaz.
- Babıldamaz.
2 Yaşında Erken Otizm Belirtileri
2 yaşındaki çocuğunuzun gelişimsel kilometre taşlarına yetişemediğini düşünüyorsanız, herhangi bir gecikme için belirli otizm spektrum bozukluğu belirtileri aramaya başlıyor olabilirsiniz. Bu durumda hafif semptomlar utangaçlık veya çocukların 2 yaşında normal olarak yaşadıkları davranışlarındaki hızlı değişimler ile karıştırılabilir.
OSB'yi gösterebilecek bazı kırmızı bayraklar şunlardır:
- 15 kelimeden fazla konuşmaz.
- Yürüyemez (veya parmak uçlarında yürür).
- Çatal gibi ev eşyalarının fonksiyonlarını bilmez.
- Ebeveynlerin eylemlerini veya sözlerini taklit etmez.
- Eşyaları kendi amaçları için kullanmaz.
- Basit talimatları takip etmez.
3 Yaşında Erken Otizm Belirtileri
Çocuğunuz büyüdükçe, bazı belirtilerin netliği ilk birkaç aya kıyasla azalır. Çocuğunuzun bazı konularda geride olup olmadığını görmek için gelişimsel dönüm noktalarını kontrol ederek daha iyi bir fikir edinebilirsiniz.
3 yaşındakiler için bazı otizm uyarı işaretleri şunlardır:
- Yalnız olmayı tercih ederler.
- Sıraya girmeyi anlamazlar.
- Gecikmiş konuşma ve dil becerilerine sahiptirler.
- İsmine cevap vermezler.
- Göz temasından kaçınırlar.
- Tekrarlayan hareketler yaparlar.
- Duygularını ifade etmekte güçlük çekerler.
- Başkalarının duygularını anlamakta güçlük çekerler.
- Etkileşimler ve sosyalleşmeyle ilgilenmezler.
- Sorulara düzgün cevaplar vermezler.
- Şakalardan anlamazlar.
- Rutinlerde yapılan küçük değişikliklere üzülürler.
- Başkalarının söylediklerini tekrar ederler.
- Arkadaş edinmekle ilgilenmezler.
- Belirli konulara takıntılı ilgileri vardır.
- Çıkrık gibi nesnelerin belirli kısımlarını severler.
- Yüz ifadesi yapmazlar.
- El sallamak gibi hareketler yapmazlar.
4 Yaşında Erken Otizm Belirtileri
- Göz teması kurmaz.
- Kendi kendine Oynar.
- Sorulara düzgün cevap vermez.
- Masal anlatmaz.
- Zaman gibi bazı kavramları anlamaz.
- Sosyalleşmez.
- Tekrarlayıcı davranışlarda bulunur.
- Fiziksel temastan hoşlanmaz.
- Duyguyu anlamakta güçlük çeker.
- İsmi söylendiğinde cevap vermez.
- Cümle kuramaz.
- Düz bir tonda konuşur.
5 Yaşında Erken Otizm Belirtileri
Yürümeye başlayan çocuğunuz büyüdüğünde, bazı belirtiler gözden kaçabilir veya büyüme belirtileri ile karıştırılabilir. Aşağıdaki belirtileri görürseniz çocuğunuzun çocuk psikiyatri doktoruna danışmak isteyebilirsiniz. Bazı belirtiler şunlardır:
- Alışılmadık derecede agresif, utangaç veya üzgün gibi davranışlar gösterir.
- Fazla farklı duygu yelpazesine sahip değildir.
- Genellikle aktif değildir.
- Genellikle dikkati kolayca dağılır.
- Uzun süre tek bir etkinliğe odaklanmada sorun yaşar.
- İnsanlara cevap vermez.
- Gerçek ve hayal ürünü arasındaki farkı anlayamayabilir.
- Yaşıtlarıyla oynamaz.
- Dilbilgisini doğru kullanamaz.
- Günlük aktiviteleri hakkında konuşmaz.
- Önceden sahip oldukları becerileri kaybedebilir.
Okul Öncesi Çocuklarda Otizmin Erken Belirtileri
Çocuğunuz okula gitmeden hemen önce davranışlarında ve iletişiminde farklılıklar fark edebilirsiniz. Bu işaretlerden bazıları, çocuğunuzun otizm spektrum bozukluğu riski altında olduğu anlamına gelebilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- 15 kelimeden az konuşmak.
- Günlük eşyaların işlevlerini karıştırmak.
- Çağrıldığında ismine cevap vermemek.
- Yürümemek.
- Eylemleri veya kelimeleri taklit etmemek.
- Tekerlekli bir oyuncağı itememek.
- Basit talimatları takip edememek.
- Kendi başına olmak istemek.
- Tekrarlanan ifadeler veya kelimeler kullanmak.
- Hep kendi rutinlerini takip etmek.
- Tekrarlayan hareketlerde bulunmak.
- Fiziksel temastan hoşlanmamak.
- Öğrenilen becerileri kaybetmek.
- Başkalarının duygularını veya düşüncelerini anlamamak.
Kızlarda Otizmin Erken Belirtileri
Kızlarda otizm belirtileri erkeklerde görülenlerden farklı olabilir. OSB erkek çocuklarda kızlara göre daha sık görüldüğü için belirtiler genellikle erkek bakış açısıyla anlatılmaktadır.
Kızlarda daha az yaygın olmasına rağmen, semptomlar çoğunlukla her iki cinsiyette de benzerdir. Kızlarda daha az belirgin olabilirler. Her insan farklıdır, bu nedenle semptomlar değişir.
Yaygın semptomlardan bazıları şunlardır:
- Adına cevap vermez.
- Göz temasından kaçınır.
- Başkalarının duygularını anlamaz.
- Fiziksel teması sevmez.
- Belirli kokulara, tatlara, seslere alışılmadık şekilde tepki verir.
- Belirli kelimeleri veya cümleleri tekrarlar.
- Denge sorunları vardır.
- İleri geri sallanma gibi tekrarlayan davranışları vardır.
Çoğu kız bebeklik veya erken çocukluk döneminde belirtiler gösterir. Ama tanınmayabilirler.
Bazı araştırmalar, bazı semptomların erkeklerde kızlardan daha sık görüldüğünü söyler. Örneğin, tekrarlayan davranışlar erkek çocuklarda daha sık görünebilir. Daha kolay fark edilirler.
Ayrıca, kızlar OSB ile erkeklerden farklı şekilde başa çıkabilmektedirler. Semptomlarını gizleyebilir veya sosyal normlara uyum sağlamak için daha fazla enerji harcayabilirler.
Arkadaşlık kurma konusunda daha başarılıdırlar. Bu, OSB'nin erken belirlenememesine neden olabilir.
Erkek Çocuklarda Otizmin Erken Belirtileri
Otizm erkek çocuklarda kızlara göre daha sık görülmektedir. Bu nedenle temel belirtiler, her yaşta otizmli çocuklarda görüldüğünü belirttiğimiz belirtilerle çoğunlukla örtüşmektedir.
Otistik erkek çocuklarda görülen erken belirtilerden bazıları şunlardır:
- Göz teması kurmazlar.
- Tekrarlayan davranışları vardır.
- Konuşmada zorlanırlar.
- İletişimde zorluk yaşarlar.
- Fiziksel temastan hoşlanmazlar.
Erken Otizm Belirtileri Olan Bebeklerin Gelişimi
Bebeğiniz büyürken, olması gerektiği gibi gelişip gelişmediğini merak edebilirsiniz. Çocukların büyürken karşılaştıkları belirli gelişimsel dönüm noktaları vardır.
Çocuğunuzun gelişiminde geride olup olmadığını görebilmeniz için bunlara dikkat etmeniz önemlidir.
Bebekler 2 aylık olduklarında;
- İnsanlara gülümsemeye başlarlar.
- Kendilerini sakinleştirebilmeye başlarlar.
- Anne babalarına bakmaya başlarlar.
- Mırıldanmaya başlarlar.
- Başlarını sese çevirmeye başlarlar.
Eğer bebeğinizin bu tür faaliyetlerde bulunmadığını fark ederseniz, çocuğunuza OSB testi yaptırmak isteyebilirsiniz.
Erkek ve Kız Bebeklerde Otizm Değişir Mi?
Otizm belirtileri hem kızlarda hem de erkeklerde çoğunlukla aynıdır. Ancak bu bozukluk erkek çocuklarda kızlara göre daha sık görüldüğünden kız bebeklerde belirtilerin saptanması zor olabilir.
Çocuklarda Otizmin Sosyal Belirtileri
- Kucaklanmayı sevmez.
- Konuşmaları başlatamaz.
- Bir konuşmayı sürdüremez.
- Yüz ifadesi eksikliği vardır.
- İsimlerine cevap vermez.
- Nesneleri işaret etmez.
- Basit talimatları anlamaz.
- Yalnız kalmak ister.
- Kolay kolay arkadaş edinemez.
Çocuklarda Otizmin İletişimsel Belirtileri
- Konuşmaz veya gecikmeli konuşması vardır.
- Daha önce öğrendiği kelimeleri veya cümleleri söyleme yeteneğini kaybeder.
- Zayıf göz teması vardır.
- Olağandışı robot gibi ve düz bir ses tonuna sahiptir.
- Başkalarının düşüncelerini anlamakta güçlük çeker.
- Sıra alma, sıraya girme kavramını anlamaz.
- İnsanlara bakmamaya veya onları dinlememeye eğilimlidir.
- En sevdiği konular hakkında uzun uzun konuşur.
- Karşılıklı konuşma ile ilgilenmezler.
Çocuklarda Otizmin Davranışsal Belirtileri
- Belirli rutinleri vardır.
- Özel ritüeller geliştirirler.
- Rutinleri bozulduğunda rahatsız olurlar.
- Tekrarlayan hareketler yaparlar.
- Kafa vurma gibi kendine zarar verecek davranışlarda bulunabilirler.
- Denge ile ilgili güçlük çekerler.
- Parmak uçlarında yürümek gibi hareketlerde güçlük çekerler.
- Taklit ve rol yapma oyunlarını oynamazlar.
Otizmli Çocuklarda Görülen Sıra Dışı İlgiler ve Sıra Dışı Davranışlar
Otizmli çocuklar, yaşıtlarında fazla görülmeyen belirli davranışlara sahiptir. İşte otizmli çocuklarda görülen sıra dışı ilgi ve davranışlardan bazıları:
- Oyuncakları sıraya koymak.
- Eşyaları amacı dışında kullanmak.
- Takıntılı ilgi alanlarına sahip olmak.
- Belirli rutinlere bağlı kalmak.
- Rutinlerdeki küçük değişikliklerden rahatsız olmak.
- Oyuncaklarla her seferinde aynı şekilde oynamak.
- Arabanının tekerleklerini sevmek gibi nesnelerin belirli kısımlarını sevmek.
- El çırpmak, ileri geri sallanmak.
Çocuklukta Otizm İçin Olası Kırmızı Bayraklar
Otizm spektrum bozukluğunun (OSB) belirtileri çocuklarda gözden kaçırılabilir. Kırmızı bayrakları gözlemlemek, çocuğunuzun teşhise ihtiyacı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.
Aşağıdaki kırmızı bayraklardan bazılarını gözlemlerseniz, çocuğunuzun çocuk psikiyatri doktoruyla iletişime geçmek isteyebilirsiniz.
İletişim/Etkileşim:
- Konuşma geriliğinin olması
- Babıldama olmaması
- Garip sesler çıkarması
- Düz tonlu, robotik bir sese sahip olması
- Neşeli ifadelerin olmayışı
- İnsanların dikkatini bir şeylere çekmemesi
- Öğeleri işaret etmemesi
- Daha önce öğrendiği kelimeleri unutması
- Çok az taklit yapması veya hiç yapmaması
- Göz teması kurmada zorluk yaşaması
- Çok az jest kullanması
Tekrarlayan Davranışlar ve İlgi Alanları
- Belirli nesnelere aşırı ilgi duyması
- Sınırlı konulara ilgi duyması
- Tekerlek gibi nesnelerin parçalarına aşırı ilgi duyması
- El çırpma gibi alışılmadık hareketler yapması
- Rutinlerine sıkı sıkıya bağlı kalması
- Oyuncaklarla oynamak yerine oyuncakları sıraya koyması
- Belirli seslere veya dokulara aşırı tepki göstermesi
- Kelimeleri ve cümleleri defalarca tekrarlaması
Otistik Bebekler Güler Mi?
Normal gelişim gösteren bebekler daha bir yaşına gelmeden cıvıldamaya ve başkalarına gülümsemeye başlarlar. Ancak otizm spektrum bozukluğu olan bebekler başkalarına gülümsemeyebilirler. Bunun kesin nedeni bilinmemektedir. Nadiren gülümserler veya gülerler.
Bebek Otizm Testleri
Ne yazık ki, otizmi tespit etmek için bir kan testi yoktur. Çocuğun davranışları gözlemlenerek teşhis konur. Bu nedenle, doktorlar ve bakıcılar çoğunlukla laboratuvar sonuçlarından ziyade gözleme güvenirler.
M-CHAT-R bir tarama testidir. Çocuğunuzun davranışları hakkında sorular sorar.
16 ila 30 aylık bebekler için tasarlanmıştır. 20 soru içerir ve test, çocuğunuzun OSB riski altında olup olmadığını gösterir.
Bu testin sonuçları, çocuğunuz için daha fazla değerlendirmeye ihtiyacınız olup olmadığını size söyleyecektir.
Çocuklarda Otizmin Esneklik Belirtileri
Otistik çocuklar genellikle davranışlarında ve hareketlerinde kısıtlanır. Faaliyetleri, davranışları ve ilgileri açısından esnek değiller ve hatta takıntılılar.
Esneklik, bir dereceye kadar OSB'nin bir göstergesi olabilir. Aşağıdakiler esnek olmama belirtileridir.
- Katı rutinleri vardır. Mesela her gün okula aynı yoldan gitmekte ısrar ederler.
- Sınırlı ilgi konuları vardır. Mesela tren ya da otobüs tarifelerini ezberlerler.
- Aynı eylemleri tekrarlarlar. Örneğin el çırpmak, ileri geri sallanmak. Bunlar aynı zamanda stimüle edici, kendi kendini uyarıcı davranış olarak da bilinir.
- Nesnelere olağandışı kullanırlar. Mesela kamyonları takıntılı bir şekilde sıralarlar veya belirli bir düzende düzenlerler.
- Değişime uyum sağlamada zorluk çekerler, rutinleri kesintiye uğradığında üzülürler.
Yetişkinlerde Otizmin Erken Belirtileri
Otizm spektrum bozukluğu tüm yaş gruplarında görülmektedir. Genellikle sosyal ve iletişim güçlükleri ile karakterizedir.
Şiddetli formlar genellikle bir çocuğun yaşamının ilk iki yılında teşhis edilir. Bununla birlikte, yüksek işlevli bireylere yaşamlarının ilerleyen zamanlarına kadar teşhis konulamayabilir.
Otizmli yetişkinlerde görülen bazı belirtiler şunlardır:
- Duyguları düzenlemede zorluk yaşarlar.
- Konuşmayı sürdürmekte zorluk yaşarlar.
- Başkalarının ne düşündüğünü veya hissettiğini yorumlamada zorluk yaşarlar.
- Matematik gibi belirli bir konuda derin bilgiye sahip olabilirler.
- Yüz ifadelerini yorumlamada zorluk yaşarlar.
- Sosyal ipuçlarını veya beden dilini anlamada sorun yaşarlar.
- En sevdikleri konularda monologlara düşerler.
- Tekrarlayan davranışlar sergilerler.
- Rutinlerine bağlı kalırlar ve rutinleri bozulduklarında rahatsızlık duyma eğilimleri vardır.
KAYNAKLAR:
https://www.nature.com/articles/s41598-018-30013-8
https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/milestones/index.html
https://www.healthline.com/health/signs-of-autism-in-3-year-old#symptoms-in-boys-and-girls
https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/facts.html
https://otsimo.com/en/10-early-signs-of-autism-in-different-age-groups/
https://www.autismawareness.com.au/could-it-be-autism/autism-signs/toddlers/#1456220962164-6a810008-73f4
https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/milestones/milestones-2mo.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3556369/
https://www.additudemag.com/autism-spectrum-disorder-in-adults/
https://www.parents.com/toddlers-preschoolers/health/autism/signs-of-autism-in-toddlers/
https://www.webmd.com/brain/autism/news/20070705/cues-may-signal-autism-toddlers#1
https://www.autismspeaks.org/signs-autism https://www.nhs.uk/conditions/autism/signs/
https://nasen.org.uk https://link.springer.com/article/10.1007/s10803-016-2872-8
https://www.medicalnewstoday.com/articles/325574#why-doctors-might-miss-it
https://molecularautism.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13229-016-0073-0
https://link.springer.com/article/10.1007/s10803-016-2872-8
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/autism-spectrum-disorder/symptoms-causes/syc-20352928
https://www.autismspeaks.org/screen-your-child
