Obsesif Kompulsif Bozukluk

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), bir kişinin kontrol edilemeyen, tekrarlayan düşüncelere (takıntılar) ve/veya tekrar tekrar tekrarlama dürtüsü hissettiği davranışlara (dürtüler) sahip olduğu yaygın, kronik ve uzun süreli bir hastalıktır.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) Belirtileri ve Bulguları

OKB'si olan kişilerde obsesyon, kompulsiyon veya her ikisinin belirtileri olabilir. Bu belirtiler, iş, okul ve kişisel ilişkiler gibi yaşamın tüm yönlerini etkileyebilir.

Takıntılar (Obsesyon), kaygıya neden olan tekrarlayan düşünceler, dürtüler veya zihinsel görüntülerdir. Yaygın semptomlar şunları içerir:

Mikrop veya kontaminasyon korkusu.
Cinsiyet, din veya zarar verme içeren istenmeyen yasak veya tabu düşünceler.
Başkalarına veya kendine karşı agresif düşünceler.
Simetrik veya mükemmel bir düzende şeylere sahip olma isteği.

Kompulsiyonlar (Dürtüler), OKB'li bir kişinin obsesif bir düşünceye yanıt olarak yapma dürtüsünü hissettiği tekrarlayıcı davranışlardır. Yaygın dürtüler şunları içerir:

Aşırı temizlik ve/veya el yıkama
İşleri belirli bir şekilde sıralamak ve düzenlemek
Kapının kilitli olup olmadığını veya fırının kapalı olup olmadığını tekrar tekrar kontrol etmek
Belirli eylemleri belirli sayıda gerçekleştirme

Tüm ritüeller veya alışkanlıklar kompulsiyon değildir. Herkes bazen bir şeyleri iki kez kontrol edebilir. Ancak genellikle OKB'si olan bir kişi:

Kendi düşüncelerini veya davranışlarını aşırı olarak kabul etse bile onları kontrol edemez.
Bu düşünce veya davranışlara günde en az 1 saat harcar.
Davranışları veya ritüelleri gerçekleştirirken zevk almaz, ancak düşüncelerin neden olduğu endişeden kısa bir süreliğine kurtulabilir.
Bu düşünce veya davranışlardan dolayı günlük hayatında önemli sorunlar yaşarlar.

OKB'si olan bazı kişilerde tik bozukluğu da vardır. Motor tikler, göz kırpma ve diğer göz hareketleri, yüz ekşitme, omuz silkme ve baş veya omuz silkme gibi ani, kısa, tekrarlayan hareketlerdir. Yaygın vokal tikler, tekrarlayan boğaz temizleme, koklama veya homurdanma seslerini içerir.

Semptomlar gelip gidebilir, zamanla hafifleyebilir veya kötüleşebilir. OKB'si olan kişiler, obsesyonlarını tetikleyen durumlardan kaçınarak kendilerine yardım etmeye çalışabilir veya kendilerini sakinleştirmek için alkol veya uyuşturucu kullanabilirler. OKB'li yetişkinlerin çoğu yaptıklarının mantıklı olmadığını kabul etse de, bazı yetişkinler ve çoğu çocuk davranışlarının sıra dışı olduğunu fark etmeyebilir. Ebeveynler veya öğretmenler çocuklarda OKB semptomlarını genellikle tanır.

Çocuğunuzun OKB'si olduğunu düşünüyorsanız, belirtiler hakkında çocuk psikiyatristinizle konuşun. Tedavi edilmediği takdirde OKB hayatın her alanına müdahale edebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) Risk Faktörleri

OKB, tüm dünyada yetişkinleri, ergenleri ve çocukları etkileyen yaygın bir hastalıktır.

OKB'nin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak risk faktörleri şunları içerir:

1. Genetik Faktörler

İkiz ve aile çalışmaları, OKB'si olan birinci derece akrabaları (ebeveyn, kardeş veya çocuk) olan kişilerin OKB geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Birinci derece akraba çocuk veya gençken OKB geliştirmişse risk daha yüksektir. Devam eden araştırmalar, genetik ve OKB arasındaki bağlantıyı keşfederek OKB tanı ve tedavisini iyileştirmeye yardımcı olmaktadır.

2. Beyin Yapısı ve İşleyişi

Görüntüleme çalışmaları, OKB hastalarında beynin frontal korteks ve subkortikal yapılarında farklılıklar olduğunu göstermiştir. OKB semptomları ile beynin belirli bölgelerindeki anormallikler arasında bir bağlantı var gibi görünüyor, ancak bu bağlantı net değil. Araştırma halen devam etmektedir. Nedenleri anlamak, OKB'yi tedavi etmek için özel, kişiselleştirilmiş tedavilerin belirlenmesine yardımcı olacaktır.

3. Çevresel Faktörler

Bazı çalışmalarda çocukluk çağı travması ile obsesif-kompulsif belirtiler arasında bir ilişki olduğu bildirilmiştir. Bu ilişkiyi daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Bazı durumlarda, çocuklarda streptokok enfeksiyonunun ardından OKB veya OKB semptomları gelişebilir; buna Streptokok Enfeksiyonlarıyla İlişkili Pediatrik Otoimmün Nöropsikiyatrik Bozukluklar (PANDAS) adı verilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) Terapileri ve Tedavileri

OKB tipik olarak ilaç, psikoterapi veya ikisinin kombinasyonu ile tedavi edilir. OKB hastalarının çoğu tedaviye yanıt verse de, bazı hastalar semptomlar yaşamaya devam ederler.

Bazen OKB'si olan kişilerde anksiyete, depresyon ve vücut dismorfik bozukluğu gibi başka zihinsel bozukluklar da vardır; bu bozukluk, birinin yanlışlıkla vücudunun bir bölümünün anormal olduğuna inanmasıdır. Tedaviye karar verirken bu diğer bozuklukları da dikkate almak önemlidir.

Obsesif Kompulsif Bozuklukta İlaç Tedavisi

Seçici serotonin geri alım inhibitörlerini (SSRI'lar) içeren serotonin geri alım inhibitörleri (SRI'ler), OKB semptomlarını azaltmaya yardımcı olmak için kullanılır.

SRI'lar genellikle OKB tedavisinde depresyondan daha yüksek günlük dozlar gerektirir ve çalışmaya başlaması 8 ila 12 hafta sürebilir, ancak bazı hastalarda daha hızlı iyileşme görülür.

Bu tür ilaçlarla semptomlar düzelmezse, araştırmalar bazı hastaların antipsikotik ilaçlara daha iyi yanıt verebileceğini göstermektedir. Araştırmalar, bir antipsikotik ilacın hem OKB hem de tik bozukluğu olan kişilerde semptomları yönetmeye yardımcı olabileceğini gösterse de, antipsikotiklerin OKB tedavisindeki etkinliğine ilişkin araştırma sonuçları kesin değildir.

Size bir ilaç reçete edildiyse, şu konulara dikkat edin:

Aldığınız ilaçların yan etkilerini ve faydalarını anladığınızdan emin olmak için doktorunuzla veya eczacınızla konuşun.
Doktorunuzla konuşmadan ilaç almayı bırakmayın. Bir ilacı aniden durdurmak, OKB semptomlarının "geri tepmesine" veya kötüleşmesine neden olabilir. Tehlikeli geri çekilme etkileri görülebilir.
Yan etkilerle ilgili endişelerinizi hemen doktorunuza bildirin. Dozda bir değişikliğe veya farklı bir ilaca ihtiyacınız olabilir.

Obsesif Kompulsif Bozuklukta Psikoterapi Tedavisi

Psikoterapi, OKB'li yetişkinler ve çocuklar için etkili bir tedavi olabilir. Araştırmalar, bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve diğer ilgili terapilerin (örneğin, alışkanlığı tersine çevirme eğitimi) birçok kişi için ilaç tedavisi kadar etkili olabileceğini göstermektedir. Araştırmalar ayrıca, Maruz Bırakma ve Tepki Önleme adı verilen bir tür BDT'nin (örneğin kirli nesnelere dokunmak), SRI ilaçlarına iyi yanıt vermeyen kişilerde bile OKB'deki kompulsiyonları azaltmada etkisi görülebilmektedir.

Çoğu ruhsal bozuklukta olduğu gibi, tedavi genellikle kişiye özeldir ve ilaçla ya da psikoterapiyle ya da her ikisinin kombinasyonuyla başlayabilir. Pek çok hasta için, SRI veya SSRI ilaçları OKB semptomlarını etkili bir şekilde tedavi etmediğinde veya psikoterapi ile tedaviye başlayan bireyler için tam tersi durumda Maruz Bırakma ve Tepki Önleme tercih edilen ek tedavi seçenekleridir.

KAYNAK: National Institute of Mental Health