Kayıp ve Yas

Sevdiğimiz ve yakın hissettiğimiz birini (Anne-Baba Ölümü) veya bir şeyi kaybetmek son derece zor ve acı vericidir. Yas, bu kayba verdiğimiz doğal duygusal tepkidir ve bir olaydan ziyade bir süreçtir.

Çocuğunuz, siz ve diğer aile üyeleri şu nedenlerle yas tutuyor olabilir:

• Ebeveyn, büyükanne-büyükbaba veya kardeş gibi aileden birinin ölümü
• Bir arkadaşlarının ya da okulda tanıdıkları birinin ölümü
• Birinin intihar ederek ölmesi
• Yakınlarından birinin kanser veya demans gibi bir hastalığa yakalanması
• Birinin taşınması veya artık hayatlarının düzenli bir parçası olmaması gibi biriyle bir ilişkinin kaybı
• Bir evcil hayvanın kaybı veya ölümü

Gençler Kayıplara Nasıl Tepki Verirler?

Her çocuk veya genç, kayba farklı tepki verir, kaybı farklı hisseder ve ifade eder ve bu durum zaman içinde değişir. Genç bir kişinin yas tutma biçiminin doğru veya yanlış bir yolu yoktur.

Önemli bir kayıp yaşamış olan çocuklar ve gençler şunları hissedebilirler:

• Kendi sağlıkları ya da yakınlarının sağlığı da dahil olmak üzere endişeli ya da kaygılı olabilirler.
• Sevdikleri diğer insanları kaybetmekten korkabilirler.
• Üzgün, düşük modda ya da içine kapanık olabilirler.
• İzole ya da yalnız olabilirler.
• Kızgın ya da sinirli olabilirler.
• Suçlu hissedebilirler.
• Hissiz olabilirler.
• Fiziksel olarak iyi olmayabilirler.
• Konsantre olamayabilirler.
• Uyuyamayabilirler.
• Ruh halleri hızla değişebilir.
• Durumu kabullenemeyebilirler.
• Başa çıkmakta zorlanabilirler.
• 
  

Çocuğunuzun bir kayıptan sonra, özellikle de yakın olduğu birinin kaybından sonra, bunları hissetmesinin ve deneyimlemesinin normal olduğunu bilmeniz gerekmektedir.

Çocuğumla Kayıp ya da Ölüm Hakkında Nasıl Konuşabilirim?

Çocuğunuza ne olduğunu yaşına uygun bir şekilde açıklayın ve bunun ne anlama geldiğini birlikte düşünmek için fırsatlar sunun.
Ölümden bahsediyorsan açık bir dil kullan. 'Öldü' veya 'ölü' kelimelerini söylemekte zorlanıp 'uyudu' veya 'gitti' gibi daha yumuşak ifadeler kullanmak isteyebiliriz fakat bu ifadeler, küçük çocuklar için kafa karıştırıcı olabilir, çünkü kişinin geri döneceğine inanabilir veya uykuya dalmaktan korkabilir.
Çocuğunuzun sorularında tüm cevaplara sahip olmamanın ve bilmediğini söylemenin sorun olmadığını unutmayın. Siz çocuğunuzun sorularına rehberlik edin, böylece en azından çocuklarınızın neyi merak ettikleri veya ve hangi konularda kafalarının karışık olduğunu öğrenirsiniz.
Çocuklarınız üzgün, bunalmış, kızgın, endişeli ya da başka bir şey olsun, nasıl hissederlerse hissetsinler sorun olmadığını ve yas tutmanın doğru ya da yanlış bir yolu olmadığını bilmelerini sağlayın. Duygusal tepkileri ne olursa olsun, bunu kişisel algılamamaya çalışın.
Çocuklarınızın nasıl hissettikleri konusunda çok meraklı, empatik ve yargılayıcı olmayın. Sadece onları dinlemeye ve onlara duygusal destek sağlamaya odaklanın. Her şeyi daha iyi hale getiremezsiniz, ancak orada olmanız büyük bir fark yaratabilir.
Onları sevdiğinize, yalnız olmadıklarına ve ihtiyaç duyduklarında sizinle konuşabileceklerine dair  onlara güvence verin.
Çocuğunuz size kendini suçladığını söylerse ya da siz onun kendini suçlayabileceğinden şüphelenirseniz, ona bir kayıptan sonra suçluluk duygusunun yaygın bir duygu olduğunu, ancak bunun hiçbir şekilde kendi hatası ya da sorumluluğu olmadığını söyleyerek onu rahatlatın.

Eğer Çocuğunuzla Konuşma Başlatmakta Zorlanıyorsanız Şunları Uygulayabilirsiniz

Çocuğunuz konuşmakta zorlanıyorsa, bir etkinlik yaparken sohbet başlatmak yardımcı olabilir.

Özellikle büyük çocuklar ve gençler konuşmak istemiyorlarsa onlara biraz zaman tanımakta bir sakınca yoktur. Bazen birlikte sessizce oturmak, ellerini sıkmak veya nazikçe sarılmak onlara yardımcı olabilir. Sİzin hep onların yanlarında olduğunuzu bildiklerinden emin olun ve isterlerse bir akrabalarına, aile dostlarına veya güvendikleri başka birine açılmalarının da sorun olmayacağını söyleyin.

Çocuğunuzla konuşmanın yanı sıra, güvendiğiniz biriyle kendi yas duygularınız ve ve bu kayıp durumunun sizin üzerinizdeki etkisi hakkında konuşmanız size yardımcı olabilir. Bu, çocuğunuzun yanında olabilmek için ihtiyaç duyduğunuz zihinsel boşluğu yaratmanıza yardımcı olacaktır.

Kayıp ve Yas Durumlarında Çocuğuma Nasıl Destek Olabilirim?

1. Duygularını ifade etmenin yollarını bulması için çocuğunuzu teşvik edin.

Bu, bir kaybı işlemelerine ve anlamlandırmalarına yardımcı olabilir. Örnek olarak şunları yapabilirler:

• Kaybettikleri kişiye bir mektup yazarak ona söylemek istedikleri her şeyi mektupta anlatabilirler.
• Size veya onları destekleyen başka birine bir mektup yazarak, sizin veya onların ne yaptıklarını bilmelerini sağlayabilirler.
• Nasıl hissettiklerine dair günlük ya da ajanda tutabilirler.
• Resim çizebilirler ya da boyama yapabilirler.
• Şarkı veya şiir yazabilirler.
• Kaybettikleri kişiyle geçirdikleri güzel zamanları hatırlatan film, kıyafet ve parfüm gibi eşyalar ve resimlerle dolu bir anı kutusu oluşturabilirler.

2. Çocuğunuza veda etmesi için destek olun

Onları yaşlarına uygun bir şekilde cenazelere, aile toplantılarına ve etkinliklerine dahil edin. Ne beklemeleri gerektiğini bilmeleri için onları bu etkinliklere hazırlayın.

3. Kaybedilen kişiyi anabilecekleri alternatif yollar hakkında onlarla konuşun

Bu dua etmek, bir şiir okumak, bir mektup yazmak, bir çiçek ya da ağaç dikmek ya da mezarını veya başka bir özel yeri ziyaret etmek olabilir.

4. Çocuğunuzla sevdiği şeyleri yaparak kaliteli zaman geçirin

Bu, kendilerini güvende ve rahat hissetmelerine yardımcı olabilir ve kısa bir süreliğine de olsa kederlerine ara vermelerini sağlayabilir. Resim çizmek, bir şeyler yapmak, müzik dinlemek, spor yapmak, yemek pişirmek veya sevdikleri bir filmi izlemek gibi şeyler olabilir. 

5. Aktivitelerini ve hobilerini yapmaya devam etmeleri için onları teşvik edin

Çocuğunuz iyi vakit geçirmenin yanlış olduğunu düşünerek endişelenebilir. Kendilerini mutlu hissetmelerinin ve bir şeylerden keyif almalarının normal olduğu ve bunun kaybettikleri kişiye verdikleri önemi azaltmayacağı konusunda onlara güvence verin.

6. Büyük çocuklara ve gençlere yalnız kalmaları ve arkadaşlarıyla sohbet etmeleri için alan tanıyın

Birlikte zaman geçirmek ve onlarla konuşmanın yanı sıra, çocuğunuzun olanları içselleştirebilmesi için zamana ve alana ihtiyaç duyması normaldir. 

7. Ölen veya kaybedilen kişi hakkında çocuğunuzla konuşun ve anılarınızı birlikte paylaşın

Bu, yaklaşan yıldönümlerini veya doğum günleri gibi önemli günleri belirlemeyi ve çocuğunuzla bunları anacağınız yollar hakkında konuşmayı içerebilir.

8. Yaşadığınız kaybı çocuğunuzun okuluna bildirin

Okula ne tür destek sağlayabileceklerini sorun. Çocuğunuza da okulda istediği bir şey olup olmadığını sorun - örneğin gidebileceği belirli bir öğretmenin olması gibi.

Ani ve Beklenmedik Bir Kayıp Durumunda Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Bir ölüm ani veya beklenmedik olduğunda, çocuklar hem duygusal hem de fiziksel olarak aşırı derecede şoka girmiş hissedebilirler. Bunun gerçekleşmiş olabileceğine ihtimal vermeyebilir ya da kendilerini hissiz ve şaşkın hissedebilirler. Çığlık atabilir, titreyebilir ya da konuşmayı, yemeyi ve içmeyi bırakabilirler. Karın ağrıları, baş ağrıları ve diğer ağrılar yaşayabilir, baş dönmesi hissedebilir, normalden daha uzun süre uyuyabilir ve kabuslar görebilirler. Ayrıca dışa vurabilir ve çok öfkeli hissedebilirler. Bu tepkiler büyük şokla başa çıkmanın normal bir yoludur.

Ani bir ölümden sonraki günler ve haftalarda, sizin, diğer aile üyelerinin ve arkadaşlarınızın yapabileceği en önemli şey güvenlik ve destek sağlamaktır. Bunun için şunları yapabilirsiniz:

Onlara sarılın ve güven verin, onları ne kadar çok sevdiğinizi bilmelerini sağlayın.
Kaybınızı bilmesi gereken kişilere söyleyin, okullarından biri de dahil olmak üzere, neler olduğunu bilmesi gereken herkese anlatın.
Hazır olduklarında konuşmaya başlamaları için fırsatlar sunun, ihtiyaç duydukları sıklıkta ve süre boyunca konuşmalarına izin verin.
Çocuklarınızın fiziksel ihtiyaçlarına özen gösterin. Yemek, içmek, yıkanmak, ısınmak ve uyumak gibi sağlıkları için önemli olan günlük şeylerde onlara yardımcı olun.
Evcil hayvanlarının beslenmesi, onların gezdirilmesi gibi günlük rutin sorumlulukları onların yerine getirerek endişelerini giderin, eğer yapmak istiyorlarsa bu sorumlulukları kendilerinin yapmasına izin verin.

Ne Zaman Bir Çocuk ve Genç Psikiyatristinden Destek Alınmalıdır?

Yasın belirli bir zaman çizelgesi yoktur ve bir kayıptan sonra bir dizi duygu hissetmek normaldir. Ancak bazen yaşı küçük bir kişi çok daha uzun bir süre boyunca başa çıkmakta zorlanabilir.

Çocuğunuz uzun bir süre boyunca aşağıdaki durumlarda ise profesyonel desteğe ihtiyaç duyabilir:

• Depresif veya endişeli hissediyorsa
• Aileden, arkadaşlarından ve aktivitelerden uzaklaştıysa
• Uyumakta zorlanıyorsa
• Okula gitmeyi reddediyorsa
• Kendine zarar verme gibi sağlıklı olmayan başa çıkma mekanizmalarına yöneliyorsa
• Düzenli olarak ölen kişiye katılma isteği hakkında konuşuyorsa
• İntihar düşünceleri varsa
• Yaşından çok daha küçük bir çocuk gibi davranıyorsa
• Kaybettiği kişinin öldüğüne inanmıyorsa

Yas tutan bir gence destek olmak çok duygusal bir deneyim olabilir, bu nedenle kendinize bakmak ve kendinizi şarj etmek için zaman ayırmalısınız. Eğer siz de yas tutuyorsanız, işler zaman zaman bunaltıcı hale gelebilir. Mümkünse, kendi yasınız için de zaman ve yer ayırın ve ihtiyacınız olduğunda ailenizden, arkadaşlarınızdan ve başkalarından yardım istemekten çekinmeyin.

Kendi yasınızla ilgili daha fazla desteğe ihtiyacınız varsa veya başa çıkmakta zorlandığınızı hissediyorsanız, çocuğunuzun yanında olabilmeniz için ihtiyacınız olan yardımı almanız gerçekten önemlidir.

KAYNAK: youngminds.org.uk